چای و خواص بی نظیر آن از دیدگاه طب سنتی ایرانی

تاریخچه

درختچه چاي كه از حدود 5 هزار سال قبل در چين شناخته بوده و مصرف مي‌شده، امروزه در اغلب كشورهاي آسيا كه براي چاي اقليم مناسبي داشته باشند، كاشته مي‌شود. چاي را در قرن سيزدهم ميلادي براي اولين بار ماركوپولو سياح ونيزي به اروپا وارد كرد و مدت‌ها به علت گراني و كمياب بودن آن فقط مشروب لوكس طبقات بالاي جامعه اروپا و درباريان بوده است. از اوايل قرن هیجدهم هلندي‌ها و انگليسي‌ها از طريق كمپاني معروف هند ورود چاي را به اروپا آغاز كردند. تا قبل از قرن حاضر در ايران چاي كاشته نمي‌شد و از خارج وارد مي‌گرديد. در اوايل قرن حاضر تخم چاي را كاشف‌السلطنه از چين به ايران وارد كرد و در سواحل درياي خزر كه داراي خاك غيرآهكي است و از نظر خاك و تا اندازه‌اي درجه حرارت مناسب چاي مي‌باشد، كاشته شد زيرا چاي مناطق سرد را تحمل نمي‌كند و در سالهايي كه در شمال ايران در زمستان درجْه حرارت خيلي پايين مي‌آيد، رشد آن كمي متوقف مي‌شود.

در اروپا بخصوص در فرانسه طی چند قرن چای فقط به عنوان یک گیاه دارویی مورد توجه بود و تنها در قرن اخیر است که به تدریج چای جای خود را به عنوان یک مشروب غیر الکلی مفید در فرانسه باز کرده است. امروزه چای نه تنها به عنوان یک نوشیدنی گرم مفرح مورد استفاده است بلکه به عنوان یک گیاه دارویی با اهمیت تلقی می شود.

انواع چای

به طور كلي در بازار سه نوع چاي عرضه مي‌شود: چاي سياه، چاي سبز و سرانجام چاي تخته‌اي كه به صورت تخته‌هاي شبيه آجر با بسته‌هاي كوچك فشرده و يا قرص تهيه مي‌شود. نوع اخير چاي سياه را معمولا در چين و در روسيه از باقيمانده‌هاي چاي سبز و چاي سياه در كارخانجات درست مي‌كنند كه البته از نظر كيفيت در درجه پاييني قرار دارد.

چای سبز و چای سیاه هر دو از برگ‌های چای تهیه می‌شوند و فقط از نظر رنگ و نوع و روش تهیه باهم اختلاف دارند. درصورتی که برگ چای پس از چیدن بلافاصله خشک شود چای سبز تولید می‌شود اما در صورتی که پس از چیدن برگ چای عملیات تخمیر روی آن انجام شود تغییرات مهمی در ترکیبات آن ایجاد می‌شود که این تغییرات باعث تغییر رنگ، مزه، بو و خواص چای می‌شود. با این روش چای سیاه به دست می‌آید.

چای سبز که به سبب رنگ سبز برگش به این نام گفته می‌شود بیشتر از چای سیاه محرک است و در چین، ژاپن، آفریقای شمالی در روسیه مستعمل است.

چای سبز و سیاه در برخی خواص و ترکیبات مشابه هستند. چای سبز در قسمتهای شمال شرقی ایران، چین و ژاپن مصرف  می‌شود و در نقاط دیگر دنیا بیشتر از چای سیاه استفاده  می‌کنند.

چای سبز در تحقیقات مختلف از نظر خواص درمانی آثاری قوی‌تر از چای سیاه نشان داده است. مقدار انواع کاتچین در برگهای چای سبز دو برابر بیشتر از چای سیاه است. البته هر قدر چای پررنگ تر باشد خواص آن از این نظر بیشتر است (البته باید به مضرات چای پر رنگ از سایر جهات نیز توجه داشت).

9 مورد از اثرات چای :

1. خواص ضد میکروبی
2. خاصیت آنتی موتاژنی
3. آنتی اکسیدان
4. ضد سرطان
5. ضد ویروس
6. رفع بدخوابی
7. کاهش قند خون
8. کاهش وزن
9. دفع آب اضافی بدن

چاي به عنوان يك مايع شست و شوي دهان و ضدكرم خوردگي و فساد دندان

چاي در درجه اول به علت داشتن مقدار قابل ملاحظه‌اي تانن و فلوئورايد، عامل ناسازگار نيرومندي با فساد و كرم خوردگي و پوسيدگي دندان است. طبق تحقيقاتي كه دكتر شلبي كاشكت، از محققان درجه اول مركز تحقيقات دندان پزشكي فورسيت در بوستون به عمل آورده، چاي از ايجاد حفره، پوسيدگي در دندانها جلوگيري مي‌نمايد. بررسي‌هاي دانشمندان ژاپني نيز نشان مي‌دهد كودكاني كه از انواع چاي كه داراي مقدار زيادي فلوئورايد است مي‌نوشند خيلي كم به پوسيدگي و كرم خوردگي دندان دچار مي‌شوند. ژاپني‌ها اخيرا يك نوع خميردندان ساخته و به بازار عرضه كرده‌اند كه پايه ساخت آن تانن مي‌باشد. طبق تحقيقاتي كه روي جانوران آزمايشگاهي به عمل آمده نيز وجود نيروي ضد فساد دندان در چاي مورد تأييد قرار گرفته است. محققان تايوان در آزمايشي دهان تعدادي موش را مرتباً با مايع دم كرده چاي آغشته نموده و ملاحظه كرده‌اند كه پيشرفت پوسيدگي دندان یک‌دوم تا سه‌چهارم كاهش يافت.

اثر چاي بر چربی خون

تحقيقات ژاپني‌ها در سالهاي 1980 نشان مي‌دهد كه چاي كلسترول و تري‌گليسريد را در حيوانات و انسان كه از غذاهاي پرچربي استفاده مي‌كنند كاهش مي‌دهد و در اين باره نظريه اين است كه تاننهاي موجود در چاي سبز ميزان كلسترول را در سطح عادي نگه مي‌دارد و در تحقيقات ديگري نشان داده شده است كه تاننهاي چای کبد را نیز محافظت می‌کند.

اثر چای بر اسهال

خاصیت ضد اسهال چای به تانن آن مربوط است که حدود 10 درصد وزن چای را تشکیل می‌دهد. برای رفع اسهال 7 تا 10 گرم چای به صورت پودر مصرف می‌شود.

اثر چای بر چشم

برای شستشو و رفع خستگی چشم می‌توان از دم کرده چای استفاده نمود.

مصرف چای در حاملگی و شیردهی

زنان باردار باید در مصرف چای اعتدال را رعایت کنند. توصیه می‌شود میزان کافئین مصرفی روزانه توسط آنها از 300 میلی‌گرم در روز که معادل 5 لیوان چای است تجاوز ننماید. مصرف کافئین بیش از حد در زنان شیرده باعث اختلال خواب کودکان آنها می‌شود.

نوشیدن چای بلافاصله بعد از غذا

چای چون حاوی مقدار زیادی تانن می‌باشد و تانن‌ها با املاح آهن کمپلکس سنگین و غیرقابل جذب تشکیل می‌دهند در صورتی که بلافاصله پس از صرف غذا چای با مقادیر زیاد مصرف شود چنانچه غذای مصرفی املاح داشته باشد آن را رسوب داده و مانع جذب آن می‌شود. البته اگر میزان چای مصرفی کم و بخصوص کم رنگ باشد مصرف آن این تاثیر را ندارد.

عوارض جانبی چای

چای ترشح اسید معدی را تحریک می‌کند بنابراین برای اشخاصی که زخم معده دارند توصیه نمی‌شود ولی آن را می‌توان با کمی شیر و شکر مخلوط کرد. باید توجه کرد که شیر برخی از ترکیبات مفید چای نظیر تاننها را خنثی و بی اثر می کند. افراط در خوردن چای ممکن است جذب آهن آلی از خوراک‌های گیاهی را متعسر سازد و موجب کم خونی شود. بخصوص در مورد اطفال توصیه می‌شود که زیاد چای نخورند تا مبادا موجب کم خونی آنها شود.

نتیجه گیری

1. اگر به دلایل پزشکی خاصی کافئین برای شخصی مناسب نیست ممکن است از چای‌های بدون کافئین استفاده نمود. گرفتن کافئین از برگهای چای اثری در ظرفیت درمانی سایر ترکیبات شیمیایی چای نمی‌گذارد.
2. همواره سعی شود چای داغ خورده نشود. دلایلی در دست است که خوردن چای خیلی داغ (نظیر هر نوع نوشابۀ خیلی داغ) ممکن است به مخاط گلو و نای آسیب برساند و منجر به سرطان شود. در یک تحقیق جدیدی که در هند انجام شده دیده شده است اشخاصی که زیاد چای می‌خورند بیشتر مستعد ابتلای سرطان نای هستند. تا چند سال قبل دانشمندان تصور می‌کردند شاید در چای عاملی وجود دارد که موجب سرطان نای می‌شود ولی حالا معتقدند که این ضرر چای مربوط به چای داغ خوردن است. در ژاپن به مردم اخطار و اعلام خطر می‌شود که از خوردن چای داغ پرهیز کنند.

مطالب مرتبط : قهوه و 11 اثر مهم آن از نظر طب سنتی ایرانی